فصلنامه پژوهش های ارتباطی
پیاپی 21-22 (بهار و تابستان 1379)

اینترنت و امنیت ملی موضوع میزگرد این شماریه نشریه است.
اینترنت چیست؟ امنیت ملی چیست؟ چرا امنیت ملی با اینترنت ارتباط پیدا می کند؟ آیا اینترنت تاثیر مثبتی بر زندگی جوامع بشری دارد؟
آیا امنیت ملی توسط اینترنت تهدید می شود؟ اینترنت در کشورما چه شرایطی دارد؟ ما برای استفاده صحیح از اینترنت چه باید بکنیم؟ و...
اینها همه مسائلی است که در این میزگرد مطرح ساخته ایم. حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسام الدین آشنا، محقق و مدرس دانشگاه امام صادق، آقای دکتر سپهری راد، دبیر شورای عالی انفورماتیک و آقای دکتر یونس شکرخواه، محقق و مدرس دانشگاه در دفتر نشریه گردهم آمده اند و در مورد اینترنت و امنیت ملی به بحث و تبادل نظر پرداخته اند.

این روزها هرجا می رویم، باهرکس حرف می زنیم، روزنامه و مجله ای که می خوانیم، رادیو و تلویزیون، همه و همه درباره اینترنت صحبتهایی دارند. از ارسال و دریافت نامه الکترونیکی تا خواندن روزنامه های الکترونیک، از دیدن مسابقات ورزشی روی اینترنت تا ویدیو کنفرانس راه دوربین چند نفر، از رادیوهای اینترنتی تا نمایش فیلم و موسیقی در اینترنت، از انتقال فایل های نرم افزارهای جدید تا گفتگوی دوستانه با یک یا چند نفر در اقصی نقاط دنیا و... همه و همه مقولاتی هستند که در زندگی روزمره بشر وارد شده اند.
کاربردهای فوق الذکر اینترنت، حتی اگر در ایران هم چندان عملی نشده باشد، در جوامع پیشرفته چنان با زندگی انسانها عجین گشته است که زندگی بدون آنها تقریبا غیرممکن خواهد بود. در این مقاله قصد دارم شما را با اینترنت و کاربردهای آن آشنا سازم؛ به طوری که با خواندن آن، مفاهیم اصلی مورد نیاز برای مطالعه بقیه مقاله های این شماره مجله را دریابید.

اینترنت که در دوران جنگ سرد از درون شبکه معروف آرپانت(1969) پاگرفت، آنقدر سریع رشد کرد که هیچکس گمان نمی کرد این شبکه اطلاع رسانی در سال 2000 صاحب 180 میلیون کاربر باشد و این سرعت و شتاب هنوز ادامه دارد. پیش بینی ها برای سال 2003 حدود 500 میلیون کاربر است.
اینترنت با 6/3 میلیون سایت(Website)و 2 میلیارد صفحه (Webpage) اکنون منادی مرگ مکان و زمان شده است.
هدف این گزارش، ترسیم نوعی جمعیت نگاری اینترنتی است که مطمئنا تغییر خواهد کرد؛ چرا که حتی در زمان نگارش این گزارش ارقام ارائه شده دستخوش تغییر شده اند و این امر به دلیل ماهیت اینترنت است که به پدیده ای «درحال شدن» می ماند و قصد ندارد چهره ثابتی به خود بگیرد.
دراین گزارش آخرین وضعیت اینترنت در ژاپن، چین، استرالیا، روسیه، خاورمیانه - با تاکید جداگانه بر فلسطین - آفریقا، کانادا، آمریکای لاتین، آمریکا، ایتالیا و انگلیس ارائه خواهد شد.
در نهایت نیز به دو مورد از طرف تاریک اینترنت اشاره خواهد شد: حریم شخصی و جرایم سایبر.
در پایان هم فهرست منابع دیجیتال و منابع غیر دیجیتال که برای تهیه این گزارش مورد استفاده قرار گرفته اند، عرضه می شود.

مطالب و مقالات متعدد مندرج در مطبوعات درسالهای گذشته و بحثهای مختلف رادیو - تلویزیونی در زمینه تهاجم فرهنگی کشورهای بیگانه، بخصوص غربی دارد. مقابله با این هجوم فرهنگی نیز موضوعی است که مسئولان، برنامه ریزان، سیاستگذاران و دست اندرکاران امور فرهنگی کشور را به تلاش در جهت شناخت و تعیین علل و ع وامل این پدیده ترغیب کرده است.
دراین مقاله ابتدا مفهوم و سپس ابزار تهاجم فرهنگی مورد بررسی قرار می گیرد.

ارائه خدمات اینترنت توسط شرکتها و استفاده از اینترنت، دو مقوله ای هستند که در شرایط کنونی در ایران وضعیت روشنی ندارند. حتی درمیان قشر تحصیلکرده جامعه ما- چنان که نظرسنجی انجام شده در همین مجله نشان می دهد- کمتر کسی می داند که هیچ قانونی مصوبی در زمینه آزادی با ممنوعیت ارائه خدمات اینترنت توسط شرکتها و یا استفاده از چنین خدماتی وجود ندارد.
چنین شرایطی باعث شده نوعی بلا تکلیفی و نابسامانی در مورد اینترنت به چشم بخورد. بسیاری از شرکتها خدمات اینترنت را ارائه می کنند، اما به آینده خود اطمینانی ندارند. بعضی از آنها اطلاعات نامناسب را- البته به تشخیص خودشان - فیلتر می کنند و بعضی هم برای جذب مشتری بیشتر، هیچ مانعی سر راه کاربران نمی گذارند. کافی نت ها هم با تبلیغ و تاکید بر نداشتن فیلتر، ادعای کیفیت و سرعت بالا و... تلاش می کنند تا از شرایط فعلی، بیشتری بهره را ببرند. در عین حال، هیچ تضمینی هم برای مناسب بودن خدمات ارائه شده از سوی شرکتها و کافی نت ها وجود ندارد و معیارهای مشخص و مدونی هم برای ارزیابی این خدمات در دست نیست.
برای کسب اطلاع بیشتر، ارزیابی شرایط فعلی و آگاهی از چشم انداز آینده اینترنت در کشورمان به سراغ دکتر سپهری راد، دبیر شورای عالی انفورماتیک رفتیم و سؤالات خود را با ایشان مطرح کردیم. در زیر، متن کامل این مصاحبه به اطلاع می رسد

تروریسم و اینترنت از دو جنبه باهم ارتباط دارند. نخست آنکه، اینترنت، بلندگویی برای افراد و گروه های تروریست است که از طریق آن پیامهای خشم و نفرت خود را انتشار می دهند و با یکدیگر و هواداران خود ارتباط برقرار می کنند.
دوم آنکه، افراد و گروه هایی هستند که سعی دارند به شبکه های رایانه ای حمله کنند که این کار به عنوان تروریسم فرمانشی یا جنگ فرمانشی شناخته شده است.

درآغاز قرن 21 و هزاره سوم، ارتباطات، فن آوری و اینترنت جزءلاینفک زندگی بشر شده است. افزایش نمایی کاربران اینترنت، توسعه ارتباطات، شبکه های اطلاع رسانی، تنوع کاربردهای اینترنت، ایجاد شهرهای الکترونیکی و اینترنتی و طرح حکومت الکترونیکی از جمله شواهد موجود در تاثیرگذاری سریع این پدیده ارتباطی درجهان است.
یکی از ویژگی های اینترنت در مقایسه با سایر امکانات ارتباطی، درآن است که برخلاف روزنامه، سینما و رادیو و تلویزیون که اخبار و اطلاعات موردنظر را یکسویه انتقال می دهند، اینترنت ابزاری دو سویه است و همه می توانند بدون تبعیض، از اطلاعات آن استفاده کنند و یا به انبوه اطلاعات آن بیفزایند. نقش محوری اینترنت به عنوان ابزار اطلاع رسانی، چنان مهم است که بدون درنظر گرفتن آن، امکان برنامه ریزی، توسعه و بهرهوری در زمینه های فرهنگی، علمی، اقتصادی، آموزشی و ارتباطات در جهان آینده امکان پذیر نخواهد بود.

درمفهوم جدید امنیت ملی و رایانه الکترونیکی دیجیتال، تقریبا به یک عصر تعلق دارند. در واقع هردو محصول جنگ جهانی دوم هستند.
انیاک (ENIAC)، اولین محاسبه گر الکترونیکی دیجیتال جهان، درسال 1946 برای استفاده، در اختیار دانشگاه پنسیلوانیا قرار گرفت.
یک سال بعد با تصویب قانون امنیت ملی، سازمان اطلاعات مرکزی دولت آمریکا(سیا) و سازمان امنیت ملی فعالیت خود را آغاز کردند.
تقریبا تاکنون، امنیت ملی و همچنین رایانه ها از ارتباطی توام با همزیستی برخوردار بوده اند. تا نیمه دهه 60 میلادی و حتی شاید مدتی پس از آن، سازمان های دولتی در ایالات متحده که عهده دار مسئله امنیت ملی بودند، جزو پایه گذاران و کارگزاران فعال تحقیقات رایانه ای نیز محسوب می شدند. این سازمان های دولتی عمده، بزرگترین مشتریان صنعت رایانه نیز هستند.

حضرت حق با خلقت انسان خود را احسن الخالقین نامید و این نبود مگر به دلیل امتیاز ارزشمند بشر بر دیگر مخلوقات، یعنی قدرت تفکر او. همین قدرت تفکر موجب پیدایش اختراعات و ابداعات بسیار در طول تاریخ شده است. اگر فعالیتهای بشر را به دو دسته خلاق و عملیاتی تقسیم کنیم، باید بگوییم فعالیتهای خلاق باعث ساده تر شدن فعالیتهای عملیاتی انسان می شوند. به گونه ای که با اختراع ماشینهای مختلف با کاربردهای گوناگون، اکثر فعالیتهای عملیاتی به ماشین واگذار شد.
با اختراع رایانه روند رشد زندگی ماشینی سرعت بیشتری پیداکرد؛ تا آنجا که امروزه رایانه در اکثر فعالیتهای بشر کاربرد دارد. اکنون در عصر ارتباطات، صدها میلیون رایانه در جهان به یکدیگر متصل شده و شبکه گسترده اینترنت را تشکیل داده اند.
این نوید همان دهکده جهانی است که درآن افکار و عقاید به شکل متنوعی به مخاطبان ارائه می شوند. در این عرصه که میدان گزینش و دایره انتخاب، گسترش یافته و ارتباط یک سویه جایه خود را به تعاملات پیچیده و چند سویه ارتباطی داده است شبکه جهان بین به عنوان پایگاه اطلاع رسانی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در اینترنت مطرح است که در این گفتار به آن می پردازیم

در سیر تکاملی استفاده بشر از تجهیزات و ابزار رسانه ای، مابین مقطع پیدایش رادیو در سال 1914 و اینترنت در دهه 60 قرن بیستم فاصله زمانی زیادی وجود دارد.
درسالهای اولیه تولد رادیو، تنوع و نو بودن این ابزار، محدودیتهای صدارسانی آن زمان این رسانه را تحت الشعاع خود قرار داده بود. با وجود اینکه از نظر وسعت مکانی، پوشش صدای رادیو در گستره و قابلیت فرستنده رادیویی محدود بود، این رسانه بسرعت مورد استقبال مردم دنیا قرار گرفت. قبل از اینکه تلویزیون پابه عرصه رقابت رسانه ها بگذارد، رادیو یکه تاز میدان ارتباط با مخاطب بود و از آنجا که، مطبوعات و رسانه های نوشتاری از نظرمکان و زمان انتشار محدودیت زیادی داشتند، فرهنگ استفاده از رادیو بسرعت گسترش یافت.

ایمنی در اینترنتاگر افقهای پیش روی کودکان شما به قدری گسترش پیدا کند که از دایره ایمنی خانوادگی فراتر رود، این فکر به ذهن شما خطور می کنند که شاید خطراتی در راه باشد و شما باید کودکانتان را از آنها محافظت کنید؛ مثل تجاربی که ممکن است کودکان برای روبرو شدن با آنها آماده نباشند و تاثیر منفی برآنها بگذارد. شبکه اینترنت، نظیر هرفضای عمومی که طیف گسترده ای از انسانها را به سوی خود جلب می کند، سهمی از فعالیتهای انسانی را به خود اختصاص داده است که برخی، آنها را برای کودکان مناسب نمی دانند. در اینترنت سایتهای مختلفی را می توان یافت که هر یک از انواع مطالب زیر را در خود داشته باشند:- انواع مطالب و تصاویر مستهجن.
- مطالب شنیع مثل تصاویری از خودکشی، قتل، کالبد شکافی مرده و غیره.
- نوشته ها و تصاویر مختلفی در ترغیب و تشویق استفاده جنسی از کودکان،- نوشته ها و تصاویر مختلفی در ترغیب و تشویق استفاده جنسی از کودکان، تجلیل از قاتلین زنجیره ای و غیره

با گسترش و پیشرفت امکانات فنی رسانه ای درجهان، روزبه روز برتعداد کانالهای تلویزیونی و رادیویی افزوده می شود که از مهمترین دلایل این امر، پیشرفت دانش ماهواره ای و ارتقای ابزارها و فن آوری های دیجیتال است.امروز این کانالهای مختلف رادیو و تلویزیونی در موضوعهایی کاملا تخصصی کار می کنند. موضوعهایی مانند خبر، ورزش، فیلم، دانش، طبیعت، بازی های رایانه ای و... با پیدایش و گسترش اینترنت و استفاده از آن بعنوان یک رسانه جدید، و به دلیل هزینه کمی که در مقایسه با رسانه های دیگر دارد، تعداد بسیاری از سازمانها، مراکز، شرکتها و حتی مردم عادی درسراسر جهان قادرند به تولید وپخش محتوا و پیام مورد نظر بپردازند. کانالهای تلویزیونی نیز از جمله نهادهایی هستند که به طرق مختلف از رسانه«اینترنت» بهره می برند

امروه فن آوری های نوین ارتباطی و اطلاع رسانی نقش عمده ای در توسعه علمی و تحقیقاتی برعهده دارند. به همین دلیل، اطلاعات و ارتباطات در جوامع کنونی یکی از معیارهای اصلی توسعه و پیشرفت محسوب می شود. از این جهت سیاستگذاری و برنامه ریزی برای پیشرفت در زمینه های مختلف باید همراه با توسعه اطلاعات وارتباطات مردمی صورت پذیرد. از یک سو اطلاعات زمانی معنا پیدا می کند که مورد استفاده قرار گیرد. در واقع اطلاعات را می توان به عنوان یک منبع اجتماعی تلقی کرد؛ منبعی که به سایر منابع اجازه مولد بودن می دهد. ازسوی دیگر، اطلاعات مهم می تواند تعیین کننده ارزش وجودی سایر منابع نیز باشد. به طورکلی می توان گفت: اطلاعات، پیش فرض ارتباط است و در فرایند ارتباط معنا می یابد در واقع اگر اطلاعاتی وجود نداشته باشد یا قصد بیان آن نباشد، ارتباطی به وجود نمی آید. نتیجه فرایند ارتباط و مبادله اطلاعات می تواند در تعالی و ریشه فکری مردم موثر واقع شود

زمانی که مهندسان اولین رایانه ها را به صورت آزمایشی به هم متصل می کردند، شاید هرگز تصور نمی کردند که مدتی بعد، یک شبکه پیوسته جهانی به وجود آید و از طریق آن، میلیونها رایانه در سرتاسر جهان به هم مرتبط گردند. اکنون این شبکه وجود دارد و همان طور که همه ما می دانیم، نام آن اینترنت است.
یکی از خدمات اینترنت، وب جهانی است؛ مجموعه ای عظیم از صفحات بی شمار وب که هرکدام از آنها اطلاعات خاصی را ارائه می کنند.

اخیرا بسیاری از رسانه های بدون درنگ (On line) بر موضوع کلاهبرداری اینترنتی متمرکز شده اند. ولی رهبران تجاری، متخصصان امنیت رایانه ها و وکلا هنوز در مورد انواع کلاهبرداری هایی که در اینترنت یا به کمک اینترنت صورت می گیرد و تبعات آن برای آینده بازرگانی الکترونیکی، اطلاعات کاملی ندارند. مقاله حاضر سه هدف مهم را دنبال می کند. نخست، تشخیص مهمترین انواع کلاهبرداری های اینترنتی که مجریان قانون و قانون گذاران به آنها برخورده اند. دوم، تشریح فنون عمده نفوذ روانی مورد استفاده مجرمان دراین گونه کلاهبرداری ها، ازجمله بررسی شباهتهای این فنون و «مهندسی اجتماعی» فنون مورد استفاده نفوذگران (hackers)و سوم، ارائه راهکارهایی برای این مسئله به دولت و بخش خصوصی.
کلاهبرداری اینترنتی یکی از جرمهای یقه سفیدها است که همپای توسعه اینترنت گسترش می یابد. در این مقاله منظور از «کلاهبرداری اینترنتی» به طور کلی هرگونه کلاهبرداریی است که به کمک برنامه های رایانه ای یا ارتباطات اینترنت صورت گیرد.

اعتیاد به اینترنت یعنی سلطه بی نظمی. این بی نظمی به نتایج استفاده از داروهای الکلی شباهتی ندارد، بلکه ازنظر آسیب شناسی بسیار شبیه به قماربازی است.
نشانه های اعتیاد به اینترنت عبارتند از:*مشغول بودن مداوم ذهن به اینترنت (فکر کردن به تماس قبلی یا منتظربودن برای تماس بعدی)*افزایش دادن مدت زمان استفاده از اینترنت تا کسب رضایت خاطر *احساس بیقراری، ناراحتی، افسردگی یا زودرنجی به هنگام استفاده نکردن از اینترنت *تمایل به طولانی تر کردن زمان تماس، پس از برقراری ارتباط *به خطر انداختن یا از دست دادن ارتباطات اجتماعی، فرصتهای شغلی، تحصیلی و کاری به دلیل استفاده از اینترنت *دروغ گفتن به اعضای خانواده، پزشک یا دیگران به منظور پنهان کردن میزان اعتیاد به اینترنت *استفاده از اینترنت برای فرار از مشکلات یا رهایی از مشغله فکری (مانند احساس ناامیدی، گناه، اضطراب و افسردگی

امروزه مطالعه درباره رسانه های جمعی بدون درنظرگرفتن رسانه های رایانه ای امکان پذیر نیست؛ وسیله ای که بافت و بستر ارتباطات را دگرگون ساخته است و تاثیری شگرف برزندگی بشر و همچنین ایجاد و گسترش فن آوری های گوناگون داشته و خواهد داشت. در واقع، امروزه در چکاچک امواج ماهواره ای و همسایگی مجازی ابناء بشر به یکدیگر، اندیشه دهکده جهانی ملموس تر و پذیرفتنی تر شده است.
شبکه گسترده و به هم پیوسته جهای اطلاعات و ارتباطات باعث شده تبادل دانش،اطلاعات و اخبار، مصاحبت حضوری با دیگران، سرگرمی و بازی چندگانه، دسترسی به منابع و مراکز فرهنگی تمامی نقاط جهان و به روز بودن فهم بشری مممکن گردد.
این پژوهش پیمایشی از قدمهای نخستین در شناخت میزان آگاهی و استفاده دانشجویان از اینترنت است

بشر از دیرباز برای برقراری ارتباط با همنوع خود، شکلها و علامتهایی را برروی دیواره غارها و سنگها به وجود می آورد. بعدها که خط اختراع شد و نگارش پدید آمد، دیوارنویسی و کنده کاری بر روی سنگ مطرح شد. با اختراع پاپیروس، کاغذ و ماشین چاپ، بتدریج بستر نگارش کوچکتر، سبکتر و قابل حمل ونقل گشت و اکنون مدت مدیدی است که انواع مختلفی از کاغذهای چاپ شده در قالب کتاب، مجله، روزنامه و... مورد استفاده مردم قرار می گیرد.
اما فن آوری پیشرفته ارتباطات، شرایط کاملا جدیدی را در عرصه نگارش و توضیح پیامهای نوشتاری پدید آورده است. امروزه با استفاده از خدمات متنوع اینترنت، می توان پیام مکتوب را در پهنه ای به وسعت جهان، با قابلیتهایی متنوع و جدید و با کیفیت و سرعتی به مراتب بالاتر از آنچه تاکنون وجود داشته است، تهیه و تولید و توزیع کرد.
صحبت از روزنامه نگاری الکترونیک است.روزنامه نگاری الکترونیک یعنی انتشار اطلاعات در دوره های زمانی مشخص، در قالب صفحات وب برروی یک شبکه اطلاع رسانی داخلی (اینترانت) یا اینترنت

روزنامه نگاری الکترونیک در دنیا جایگاه مناسبی یافته و روبه رشد است.اما این پدیده عصر اطلاعات در کشور ما چه وضعیتی دارد؟ برای کسب اطلاع بیشتر در این زمینه، به سراغ مهندس ملایری، طراح و مدیر مسئول (سابق)اولین روزنامه الکترونیکی ایران به نام «خانه ملت» رفتیم و دیدگاه های ایشان را در این زمینه جویا شدیم. در زیر، متن کامل این مصاحبه از نظر شما می گذرد.

امروزه ارتباطات فراتر از کلمات است. عکسها، تصاویر و اصوات به شما کمک می: نند تا پیام خود را به بهترین نحو به مخاطب خود برسانید. تا امروز شبکه های تلویزیونی موفق ترین رسانه در عرصه اطلاع رسانی بوده اند، اما اطلاع رسانی باید فراگیر، با صرفه و موثر باشد.
در این بین با فراهم شدن امکانات پخش تصاویر ویدیویی و فایلهای صوتی و تصویری از طریق اینترنت، فرصت مناسبی برای شبکه های تلویزیونی فراهم شده است تا محصولات خود را روی اینترنت عرضه کنند.
اینترنت می تواند یک رسانه بسیار مناسب برای برنامه های تولیدی باشد. بسیاری از خبرگزاری ها مثل BBC، یک وب سایت جهانی راه اندازی کرده و برای ارسال برنامه های رادیویی خود قسمت Internet Audio سایتهای خود را فعال نموده اند.
این به تمام کاربرانی که به اینترنت دسترسی دارند، امکان می دهد تا برنامه های رادیویی BBC را بشنوند.

در آستانه ورود به قرن بیست ویکم، جهان وارد عصر حاکمیت ارتباطات فرامرزی از طریق رایانه ها شده است. امروزه شبکه های اطلاع رسانی و اینترنت، که میلیونها نفر مشترک آن هستند، امر جابجایی اطلاعات را شتابی مضاعف بخشیده اند.
نکته مهم در اینترنت عمومی بودن آن است. همانطور که از نام آن بر می آید، اینترنت هزاران شبکه رایانه ای متصل به هم است که دارای هیچ سازمان مدیریتی و یا سرپرست حقوقی نیست.
امروزه اهداف اینترنت از اهداف نظامی، آموزشی و تحقیقاتی آن فراتر رفته است و ابعاد مختلف سیاسی، حقوقی، تجاری، فرهنگی و حتی ضد فرهنگی را نیز دنبال می کند

در این مقاله مسائل حقوقی سه نوع از مهمترین قراردادهای بازرگانی مربوط به اینترنت را بررسی خواهیم کرد: قرارداد برای ایجاد پایگاه وب در شبکه؛ قرارداد تبلیغات یا حمایت مالی در یک سایت؛:؛ و قرارداد تامین دسترسی به اینترنت. سپس به طور مختصر قراردادهایی را که با ارائه کنندگان خدمات دسترسی به اینترنت بسته می شود و قراردادهای بین آنها را بررسی می کنیم.
«کاربر» به شخصی حقیقی یا حقوقی اطلاق می شود که پایگاه وب برای او راه اندازی یا اداره می شود و یا به کسانی اطلاق می شود که از خدمات دسترسی به اینترنت بهره مند می شوند. ISP (ارائه کننده خدمات اینترنت) نیز میزبان شبکه محسوب می شود و امکان دسترسی به اینترنت را فراهم می آورد. ارائه کننده خدمات اینترنت در ایجاد و راه اندازی پایگاه وب نیز نقش دارد.